Waarom is het als manager zo moeilijk om een werkende vorm van zelforganisatie te creëren? Dat komt omdat managers en hun teamleden onvoldoende Ja kunnen zeggen. Dit stukje gaat over ja-zeggen en nee-zeggen. De ja-zegger is de held van mijn verhaal. Als managers dit gedrag stimuleren krijgen ze daar vertrouwen, vernieuwing en efficiëntie voor terug.
Voor de meeste mensen geldt: nee-zeggen is makkelijker dan ja-zeggen. Je kijkt wel uit om zomaar Ja te zeggen. Voordat je het weet val je uit de toon, heb je een moeilijk gesprek, gaat iets lang duren of wordt het ingewikkeld. Kortom, als je Ja zegt loopt het gemakkelijk uit de hand. En dat willen we voorkomen.
Notoire ja-zeggers
Uitzondering daarop vormen de notoire ja-zeggers. Als het spannend wordt gaan die juist ja-zeggen. Dat zijn enthousiaste, gedreven doordouwers met lange to-do lijsten die altijd klaar staan om nieuwe dingen uit te proberen. In hetzelfde spectrum zitten de mensen die moeilijk Nee kunnen zeggen. De pleasers met een te groot verantwoordelijkheidsgevoel. Tot diep in de nacht doorwerken en snel nog even iets voor iemand anders opknappen. Beide hebben een licht neurotische afwijking.
Mag ik even binnenkomen?
Voor de meeste van ons is nee-zeggen de natuurlijke staat van zijn. We zeggen Nee by default. Ik heb jarenlang bij management trainingen een improvisatie oefening gedaan genaamd “de deurbel.” Twee menen staan tegenover elkaar en de een drukt op een denkbeeldige deurbel. De ander doet open. Mag ik even binnenkomen? vraagt de beller. Wat denk je: antwoord is steevast “Nee.” Ook na herhaald aandringen van mijn kant om gewoon Ja te zeggen bij elke vraag die de beller stelt, lukt dat de meesten niet. Vaak omdat ze–geheel onterecht–denken dat het grappig is om een blokkade voor de ander op te roepen, maar vaak ook omdat ze als mens niet gewend zijn open te staan voor het onverwachte. Waar het de spelers lukt om dit wel met overgave te doen is de ontlading hartverwarmend. Je ziet het vertrouwen in beide spelers groeien; in zichzelf en de in de ander. Ze zoeken en exploreren en ontwikkelen in een paar minuten een diep respect voor elkaars vindingrijkheid en humor. Mag ik even in de koelkast kijken, ja natuurlijk, mag ik kennismaken met uw vrouw, Ja zeker, mag ik eens door uw vakantiefoto’s snuffelen, mag ik …, etc.
Een dag van Ja
Als mensen Nee zeggen is dat niet iets om gefrustreerd over te raken of wat je als manager moet proberen te voorkomen. Dat maakt het alleen maar lastiger. De kunst is om een setting te creëren waarin ja-zeggen makkelijk is.
Jaren geleden besloten mijn vrouw en ik ‘een dag van Ja’ in te voeren in ons gezin en bij succes te herhalen. We legden uit aan de kinderen wat we van plan waren en spraken een zaterdag af waarop de kinderen op al hun vragen hun zin zouden krijgen. We waren er best nerveus over. Ten onrechte bleek. Of ze hotdogs mochten voor ontbijt of naar Walt Disney Festival mochten kijken op TV. Dat was het ongeveer. Relaxt. Alles ging vanzelf die dag. Onze angst dat de kinderen zouden vragen om in mijn auto te rijden, vuur te stoken in de huiskamer, of de kat naar beneden te gooien bleek ongegrond. Het experiment was voor herhaling vatbaar. Kinderen willen best graag weten wat kan en niet kan, maar willen ook af en toe de grenzeloze vrijheid voelen om het leven te leiden zoals het in hun ogen bedoeld is. En ouders willen niet meer grenzen aangeven dan nodig, en zij willen hun kinderen gezond en gelukkig zien.
Spelen met Ja
Vertaald naar management, komt het hierop neer dat een organisatie zich pas natuurlijk ontwikkelt als er ruimte komt om Ja te zeggen. Een aantal organisaties als Buurtzorg zijn hierin succesvol. Met 9.000 gemotiveerde medewerkers en een team van 50 staf in een klein kantoor in Almelo. Een ja-cultuur resulteert in autonomie, vertrouwen, vernieuwing en efficiëntie.
“Find a way to say yes to things. Say yes to invitations to a new country, say yes to meet new friends, say yes to learn something new. Yes is how you get your first job, and your next job, and your spouse, and even your kids.” Eric Schimdt, Google
Nee zeggen voelt natuurlijk, omdat we bang zijn voor het onbekende. Niet erg. Maar het wordt tijd om meer te spelen met Ja. Wie zegt daar nou Nee tegen?
Leave a Reply